Gazeteci Yazar Murat Bardakçı nın Bir Devlet Operasyonu 19 Mayıs isimli yeni kitabı çıktı
Bardakçı Escort side kitabında Atatürk ün Samsun a çıkışıyla ilgili yeni bir sav ortaya attı
Cumhuriyet gazetesinde yer alan yazıda Bardakçı nın yeni kitabına ait Bardakçı ya nazaran Mustafa Kemal Atatürk Samsun a Side escort yalnızca kendi iradesiyle ya da Sultan Vahdeddin in talimatıyla değil devlet kararıyla gitti seyahat de bir devlet operasyonu Lakin kitabın bir düzgün tarafı pek çok araştırmacının yararlandığı Samsun dokümanlarının tarihine Side escort Bayan nazaran tek tek sıralanması Evrakların hiçbirinde padişahın ya da hükümetin Atatürk ün Anadolu da kalmasını istediğine dair iz yok sözleri yer aldı
İşte o yazı
Murat Bardakçı nın Turkuvaz Kitap tan çıkan Bir Devlet Operasyonu 19 Mayıs isimli kitabı Atatürk ün Samsun a çıkışıyla ilgili yeni bir argüman ortaya atıyor Fakat kitapta yer verdiği dokümanlar ise Bardakçı nın tezini çürütüyor Bardakçı ya nazaran Mustafa Kemal Atatürk Samsun a yalnızca kendi iradesiyle ya da Sultan Vahdeddin in talimatıyla değil devlet kararıyla gitti seyahat de bir devlet operasyonu Bardakçı yeni bir vatanın temellerini atan kurtuluş gayretinde Atatürk ün öne çıkmasını abartı olarak kıymetlendiriyor Lakin kitabın bir güzel tarafı pek çok araştırmacının yararlandığı Samsun evraklarının tarihine nazaran tek tek sıralanması Evrakların hiçbirinde padişahın ya da hükümetin Atatürk ün Anadolu da kalmasını istediğine dair iz yok Bir defa daha görüldüğü üzere Atatürk e neden İstanbul a geri çağrıldığına dair bilgi dahi verilmiyor
NİYE YAZDI
Bardakçı İstanbul un işgali sırasında işkenceciliğiyle ünlü İngiliz istihbarat subayı John Godolphin Bennett ve Sultan Vahdeddin in aile üyeleriyle yaptığı sohbetin akabinde bu kitabı yazmaya karar vermiş İstanbul a ortada bir gelmeye devam eden Bennett ile musiki üstatlarının konutlarında birtakım cuma geceleri yapılan mesken fasıllarının birinde 1973 yılı baharında tanışmış birkaç gün boyunca İngiliz subaya refakat etmiş Bennett Bardakçı ya Genç adam Sizin Mustafa Kemalinizi Samsun a ben göndermiştim Benim verdiğim vize olmasaydı İstanbul dan katiyyen ayrılamazdı demiş Bardakçı ortadan çeyrek asır geçtikten sonra bir kitabı için doküman ararken tesadüfen bu vizelere denk gelmiş Bardakçı yı yazmaya iten öteki bir neden ise 1996 yazında Bodrum da Vahdeddin in torunu Neslişah Sultan ve öbür dostlarıyla yaptığı bir deniz gezisi olmuş Seyahatte Barışa Son Veren Barış kitabının müellifi David Fromkin de varmış Bardakçı Sohbetimizin ilerleyen saatlerinde Sultan Vahdeddin in bu seyahatteki rolünden öbür bir konu konuşulmamış gerçekler ihtimaller söylentiler bilinenler ve bilinmeyenler birbirini takip etmişti Sultan Vahdeddin in aile mensuplarının anlattıkları Birinci Dünya Savaşı ve sonrası periyodunun en değerli uzmanlarından birinin yorumları Samsun seyahatine değişik bir çerçeve çiziyordu diyor
KESİN BİR ŞEY OLDU
Sultan Vahdeddin i tanımış olanlarla padişahın yakınındaki devlet adamlarının torunlarıyla senecelerde bir arada bulunduğunu tabir eden Bardakçı şöyle devam ediyor O günlerin hadiselerini yakından bilen bu bireylerin hiçbiri Mustafa Kemal Paşa nın Samsun a padişahın buyruğu ile gittiğini düşünmez Samsun ile alakalalı dokümanları görmemelerine karşın aile büyüklerinden işittiklerine dayanarak seyahatin bir devlet operasyonu olduğunda hemfikir bulunurlardı Onların kanaatine nazaran padişahın Paşa ya yüksek meblağda para vermesi diye bir şey kelam konusu değildi Seyahat öncesinde detayları artık bilinmeyen birtakım görüşmelerin yapıldığını işitmişlerdi lakin görüşmelerin teferruatına vâkıf olan aile büyüklerinin bu mevzularda hiçbir şey anlatmamış olmalarından da esefle bahderlerdi
HAYALLERİ OKUMAK
Samsun seyahatiyle ilgili dokümanların 1943 ten itibaren yayımlanmaya başladığına dikkat çeken Bardakçı 16 Mayıs 1919 da çıkılan seyahatin hazırlık basamağından itibaren bütün kıymetli detaylarının ortaya konduğunu söylüyor ve şu savda bulunuyor Belgelerden görülen Mustafa Kemal Paşa nın Samsun a yalnızca kendi iradesi veya Sultan Vahdeddin in talimatıyla değil devletin kararı ile gittiği ve seyahatin bir devlet operasyonu olduğudur Girdiği dünya harbinden ağır yenilgiye uğramış vaziyette çıkan altı asırlık devletin galiplerin kararını elini kolunu bağlayarak beklemesi mümkün değildir İmparatorluğun üst seviyesi yaşanan felaketin ziyanını en aza indirebilmek için bir şeyler yapmak gerektiğini düşünmüş işgale karşı yeni bir savaş açıkça söylem edilmese de devalar aranmış planlar yapılmış projeler hazırlanmış bu hazırlıklar da o bölümün en parlak ve en başarılı kumandanlarına görevler verilmiş ve bütün bu eforlardan işe fayda sonuçlar alınması hayal edilmiştir
ABARTI İDDİASI
Bardakçı seyahate dair abartılı ve birbirinin zıddı iki argümanın da olduğunu söz ediyor Bir bölümün Mustafa Kemal Paşa nın Samsun a gitmeye şahsen kendisinin karar verdiğini başka bölümün de Paşa yı Sultan Vahdeddin in on binlerce altın vererek gönderdiğini savunduğunu söylüyor İki niyetin de istek görmesini ise toplumun ifrat ve tefrit yani çok yüceltme veyahut zemmetme merakıyla bilgiye ve dokümana değil kulaktan dolma söylentilere değer verme tutkusundan kaynaklandığını savunuyor
BELGELER NE DİYOR
Bardakçı nın kitabının büyük kısmını Samsun evrakları oluşturuyor O dokümanlar incelendiğinde ise ortada büyük bir devlet planı yerine Mustafa Kemal in kararlılığı bütün çıplaklığıyla gözler önüne seriliyor Birinci doküman 30 Nisan 1919 tarihli Mustafa Kemal Paşa nın Samsun daki 9 Ordu Müfettişliği ne tayini için yapılan talebi içeriyor Tıpkı gün tayin gerçekleşiyor Dokümanda imzası olanlar Sultan Vahdeddin Sadrazam Damat Ferit ve Harbiye Nazırı Şakir Paşa Hazırlıkların akabinde Bandırma Samsun a çıkıyor
1 AYLIK BÜYÜK PLAN
İngilizlerin Karadeniz ordusu kumandanı General George Milne 6 Haziran 1919 da Mustafa Kemal Paşa nın Anadolu dan İstanbul a çağrılması için nota veriyor Osmanlı Genelkurmay ı bir gün sonra cevap veriyor Mustafa Kemal in ordu kumandanı değil ordu müfettişi olduğu vurgulanıyor
8 Haziran 1919 İstanbul’daki İngiliz Yüksek Komiseri Amiral Arthur Calthorpe, Dışişleri Bakanlığı’na Mustafa Kemal Paşa’nın vazifeden alınması için nota veriyor. Samsun sancağından tasa verecek haberler aldığını Paşa’nın öncü rol oynadığını söylüyor.
8 Haziran 1919 İstanbul Hükümeti, Şevket Turgut imzalı yazı ile Paşa’yı geri çağırıyor. Tek cümlelik bir notla: “Maiyetinizdeki istimbotlardan biriyle buraya teşrifiniz rica olunur.” Sonrasında Mustafa Kemal, çağrılma sebebini soruyor lakin karşılık “Hükümetin kararı” oluyor.
23 Haziran 1919 İstanbul hükümeti, İstanbul’a dönmesi için verilen talimatlara uymayan Mustafa Kemal Paşa’nın yerine sabık Bahriye Nazırı Hurşit Paşa’yı getiriyor. Daha sonraki günlerde mülki amirlere Mustafa Kemal’in buyruklarına uyulmaması konusunda yazılı talimatlar gönderiliyor.
8 Temmuz 1919 Sultan Vahdeddin, Mustafa Kemal’e müsaade alarak bir yere çekilip dinlenme tavsiyesinde bulunuyor. Tıpkı gün Vahdeddin’in başkâtibi Paşa’ya İstanbul’a dönerse kendisine dokunmayacağı konusunda İngilizlerden garanti alındığını bildiren bir telgraf yolluyor. Yeniden tıpkı gün Sultan Vahdeddin, Mustafa Kemal’in memuriyetine son veriyor.
9 Temmuz 1919 Amiral Calthorpe, Damat Ferit’e, Paşa’yı İstanbul’a zorla getirmek için bir gemi gönderdiğini bildiriyor.
29 Temmuz 1919 Damat Ferit Paşa hükümeti, Mustafa Kemal ve Rauf Bey’in yakalanıp İstanbul’a gönderilmesi için karar alıyor.
30 Temmuz Tutuklama kararının uygulanması için valiliklere talimat yazılıyor. Yazıda, “Mustafa Kemal ve Rauf beyefendilerin hükümetin mukarrerat ve tebligatina muhalif harekâta devam ve ısrar ettikleri” belirtiliyor.
9 Ağustos 1919 Sultan Vahdeddin, Mustafa Kemal’i askerlikten ihraç ediyor ve nişanlarını, rütbelerini geri alıyor.