AA muhabiri, iklim krizinin getirdiği ve “yeni normal” olarak da anılan sert iklim geçişlerinin, afetlerin ve besin kaynaklarının kısıtlanmasının yol açtığı göç hareketlerini İsviçre’deki Neuchatel Üniversitesinden Prof. Dr. Etienne Piguet ve İngiltere’deki Royal Holloway Üniversitesinden kıdemli akademisyen Laurie Parsons ile kıymetlendirdi, bahse ait aktüel istatistikleri derledi.
Deniz düzeyinin yükselmesine, okyanus sıcaklığının artmasına, buzul kütlelerinin erimesine ve donmuş toprakların çözülerek milyarlarca ton metan gazının atmosfere salınmasına yol açan iklim değişikliği, sebep olduğu sıcak hava dalgaları, orman yangıları, kuraklık, çok yağış, sel ve toprak kaymaları üzere öngörülemez tabiat olaylarıyla insan hayatını direkt etkiliyor.
Etkisi dağların doruğundan okyanusların derinliklerine kadar hissedilen iklim değişikliği, büyük ekonomik kayıpların yanı sıra sosyolojik ve kültürel aksiliklere da yol açıyor, dünya genelinde göç hareketlerini de tetikliyor.
Avrupa Birliği’ne (AB) bağlı Copernicus İklim Değişikliği Servisinin Temmuz 2023’ün global bazda “en sıcak ay” olarak kayıtlara geçtiğini açıklaması ve Dünya Meteoroloji Örgütünün (DMÖ) daha ağır sıcaklık dalgalarına hazırlıklı olunmasına yönelik uyarısı, çok iklim olaylarının süreceğinin sinyallerini veriyor.
Uluslararası toplantılarda iklim değişikliğine yönelik gayrette yol haritaları belirlense de Paris İklim Mutabakatı’nın “küresel sıcaklık artışını 2 derecenin olabildiğince altında (mümkünse 1,5 derece seviyesinde) tutma” amacına yanlışsız olumlu bir ilerleyişin görülmemesi, bu bahisteki tasaları artırıyor.
Mevcut siyasetlerle devam edildiği takdirde yüzyılın sonuna kadar 2,8 derecelik bir sıcaklık artışı öngörülürken bunun, dünya için bir “felaket” olduğu belirtiliyor.
İklim değişikliği “iklim göçü” olgusunu ortaya çıkardı
İklim değişikliği nedeniyle artan çok tabiat olayları, yeni kavramlar ve olguları da ortaya çıkardı. Bilhassa son periyotta literatürün en tanınan kavramlarından biri, “iklim göçü” oldu.
Dünya genelinde iklim krizinin yol açtığı tabiat olayları insan ömrünü badireye soktukça DMÖ İklim İzleme Lideri Omar Baddour’ın, “Uzak bir gelecek tehdidinden çok bugün günlük hava durumunda tesirleri hissedilen iklim değişikliği, insanları göçe zorluyor.” kelamlarıyla anlattığı bu durum, bahsin uzmanlarının odaklandığı değerli başlıklardan biri oldu.
İlk olarak 1985’te “çevresel mülteciler” olarak BM Etraf Programı raporunda yer alan bu kavram, iklim değişikliğinin, tesirini artırarak devam etmesiyle kıymet seviyesini artırdı.
İklim göçü, genel olarak “çevresel ve ekolojik değişiklikler sonucu insanların besine ulaşım, barınma, ekonomik ve toplumsal muhtaçlıklarını karşılayabilmek için yer değiştirmesi” olarak söz ediliyor.
Uluslararası Göç Örgütü (IOM) de bu kavramı “iklim krizi sebebiyle etrafta birdenbire gelişen ya da vakitle ilerleyen değişimler sonucu yaşadıkları yerleri süreksiz ya da kalıcı olarak ülke içerisinde ya da ülkeler ortasında değiştiren bir kişinin ya da bir küme insanın hareketi” olarak tanımlıyor.
İklim göçünün temel sebepleri ortasında şiddetli kuraklık, sıcaklık değişimleri, şiddetli sel, kasırga ve hortum üzere çok hava olaylarının sıklaşması, tarımda randımanın süratle düşmesi ve salgın hastalıkların artması üzere çok tabiat olayları yer alıyor.
Geçen yıl 32,6 milyon kişi iklim değişikliği nedeniyle ülke içinde göç etti
IOM’un mayısta yayımlanan raporunda her yıl milyonlarca kişinin iklim değişikliğinin neden olduğu doğal afetler nedeniyle yerinden olduğu bildirildi.
İklim değişikliğinin dünya genelinde göç modellerini yine şekillendirdiği belirtilirken doğal afetlerin, ülke içinde yer değiştirmelerin önde gelen nedenlerinden biri haline geldiği kaydedildi.
Pakistan’daki seller ve Filipinler’deki Noru Tayfunu da dahil doğal felaketlerin, geçen yıl 32,6 milyon kişiyi ülke içinde göç etmek zorunda kaldığı hatırlatılan raporda, bu sayının bir yılda bugüne kadar kaydedilen en yüksek düzey olduğu açıklandı.
İklim değişikliği bağlamında doğal afetlerin sıklığı, müddeti ve yoğunluğunun berbatlaşması halinde bu sayının artmasının beklendiği belirtildi.
2050’ye kadar 216 milyondan fazla insan iklim nedeniyle göç edebilir
Birleşmiş Milletler Afet Riski Azaltma Ofisinin (UNDRR) Afet Riskini Azaltma Global Kıymetlendirme Raporu’nda, 2030’a kadar her yıl 560 doğal afetin gerçekleşeceği kestiriminde bulunuldu.
Dünya Bankasının 2021’de yayımladığı ve iklim göçüne ait iddianın yer aldığı rapora nazaran, 2050’ye kadar 216 milyondan fazla kişinin iklim değişikliği nedeniyle göç etmesi bekleniyor.
Bu nüfus değişiminin büyük bir kısmının Sahra Altı Afrika, Güney Asya ve Latin Amerika’da gerçekleşeceği düşünülüyor.
Avustralya merkezli niyet kuruluşu İktisat ve Barış Enstitüsünün (IEP) 2020’deki kestirimine nazaran ise iklim değişikliğinin de sebep olduğu doğal afetler nedeniyle 2050’ye kadar 1 milyardan fazla kişi yerinden edilme tehlikesiyle karşı karşıya.
Öte yandan, DMÖ’nün Global İklim Durumu raporları, BM Mülteciler Yüksek Komiserliği ve IOM üzere ortaklarının katkılarına dayalı olarak artık iklim değişikliğinin sosyoekonomik tesirlerini de hesaba katarak hazırlanıyor.
İklim değişikliği ve bunun sebep olduğu göçe yönelik her yıl hazırlanan raporlardaki istatistiklerde artış yaşanırken bu sebeple gerçekleşen göçün ileride ülkeler için daha büyük sorun olabileceği ve bu noktada tedbir alınması gerektiği belirtiliyor.
Konunun uzmanı akademisyenler ise iklim değişikliğinin sebep olduğu göç hareketleri yerine iklim değişikliğiyle uğraşa odaklanılması gerektiğini savunuyor.
Bu hususta farklı istikametlere dikkat çekilmesi sebebiyle ülkeler, iklim göçüyle çabada ikilemde kalıyor.
“İklim değişikliği ile göç ortasında kolay bir alaka olduğunu düşünmek bir çelişki”
İsviçre’deki Neuchatel Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Öğretim Üyesi Prof. Etienne Piguet, iklim değişikliği ve göç konusunun yeni olmadığını ve coğrafyacıların 19. yüzyılın sonunda bu iki bahis ortasındaki ilgiyi fark ettiğini aktardı.
“Göç ve İklim Değişikliği” isimli kitabın muharriri ve bu mevzuda BM için makaleler de kaleme alan Piguet, bu bahsin memleketler arası toplumun gündemine 20. yüzyılın sonlarında girmiş olmasının farklı olduğunu belirtti.
BM bünyesindeki Hükümetler Ortası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) bahisle ilgili birinci raporunu 1990’da yayımladığını kaydeden Piguet, iklim değişikliği sonucunda oluşan göçün, öbür tesirlerinden çok daha direkt görünür olduğunu ve bunun, birçok zorluğunun bulunduğunu tabir etti.
Piguet, “İklim değişikliğine bağlı göç, öteki sıkıntılarla temaslıdır ve toplumlar için potansiyel olarak karışıklığa sebep olan bir durum olarak görülüyor. Bu bağlamda, iklim değişikliği, göç ve güvenlik ortasında temas kuruluyor. Bu irtibat iklim göçünü, iklim değişikliğinin en kıymetli sonuçlardan biri haline getiriyor.” dedi.
İklim değişikliği ile göç ortasında kolay bir alaka olduğunu düşünmenin bir “çelişki” olduğuna işaret eden Piguet, şöyle devam etti:
“İklim değişikliğinin bir sonucu olarak nüfusun büyük ve zarurî yer değiştirmeleri olabileceğini mutlaka dikkate almalıyız. İklim değişikliğine bağlı kuraklığın olduğu bölgelerdeki nüfusun eskisinden daha az göç ettiği olaylar da var, bu durum karmaşık bir sıkıntı. Bu nedenle geçmişte yaşanmış olaylarla ilgili genel açıklama yapmak yerine bu hareketleri hadise bazında incelemek kıymetli.”
Bazı haberlerde iklim değişikliği nedeniyle milyonlarca kişinin göç edeceğinin bir tehlike olarak sunulduğu ve ülkelerin bu göçlerden korunması gerektiği tarafındaki haberlere işaret eden Piguet, bu tıp çok basitleştirmelerin tehlikeli olduğunu kaydetti.
Piguet, “İklim değişikliği ve göç konusunda daha fazla araştırma yapmak yeterlidir. Bu, devam eden bir süreç ve bilhassa bu sebeple gerçekleşen göçler konusunda acil ve spesifik siyasi hareketlere muhtaçlık olduğunu düşünmüyorum. Bu acil durum, hareketlilik ve göç dikkate alınmalı lakin ana sorun olarak görülmemeli. Kimi ülkeler iklim değişikliği ile göç ortasındaki irtibat nedeniyle giderek daha fazla göçmen olacağı ve kendilerini göçmenlere karşı korumak için duvarlar inşa etmeleri gerektiği sonucuna varabilir fakat durum bu türlü değil. İklim değişikliğinden korkmalıyız, bu nitekim bir tehlike ve bunla çaba etmeliyiz. Lakin göçmenlerden korkmamalıyız. Temel sorun onlar değil, iklim değişikliğidir.” değerlendirmesinde bulundu.
“Göçe çok düşmanca yaklaşılan bir ortamda yaşıyoruz”
Royal Holloway Üniversitesi Beşeri Coğrafya Kısmı Kıdemli Öğretim Üyesi Laurie Parsons ise iklim değişikliği ve göç konusunun “iklim mültecisi” kavramıyla birinci olarak 1980’lerde memleketler arası toplumun gündemine girdiğini, 2000’li yılların başında da birinci defa büyük datalara ulaşıldığını anlattı.
Parsons, kimi insanların iklim göçünü yüklü olarak bir “felaket göçü” olarak gördüğünü lakin bunun daha karmaşık bir durum olduğunu belirterek şunları kaydetti:
“Dünya genelindeki (iklimle ilgili) göç haritalarına bakarsanız, göçün çoğunluğunun global güneyde olacağı varsayılıyor. Sahra Altı Afrika, Güney Asya ve hatta Güneydoğu Asya üzere bölgelerin çok savunmasız olması bekleniyor. Bu durum ekonomik, global ve lokal eşitsizliklerle de ilgili. İklim değişikliği ile göç ortasındaki bağlantı değişkenlik gösteriyor fakat iktisat çok kıymetli. Örneğin, toplumsal ve ekonomik yapıları güçlü olduğu için çoklukla Avrupa’nın birçok bölgesinde büyük oranda iklim göçü olduğu varsayılmaz. Bu durum ekseriyetle global güneydeki ülkeleri tesirler.”
İklimin insanları direkt etkilemediğini savunan Parsons, toplumların sahip olduğu toplumsal, fizikî, ekonomik ve toplumsal ilgilerin bu noktada büyük rolü olduğuna işaret etti.
Parsons, iklim değişikliği sebebiyle göç edecek bireylerin karşılaşacağı tehlikelere dikkati çekerek “Göçe çok düşmanca yaklaşılan bir ortamda yaşıyoruz.” diye konuştu.
İklim değişikliği ve göç konusunda eleştirel düşünmenin ehemmiyetini vurgulayan Parsons, “iklim göçünün, çoklukla milyonlarca kişinin durumu uygun ülkelerin geçim kaynaklarını tehdit ettiği” istikametinde aktarıldığını belirtti.
Laurie Parsons, iklim değişikliği nedeniyle fakirleşen ve yeni iş bulmak için hareket eden pek çok kişinin olduğuna dikkati çekerken “Bu toplulukları, onların toplumsal güvenlik ağlarını, global güney ülkelerini ve iklim açısından hassas olan ülkeleri güçlendirebilirsek iklim değişikliği ile karşı karşıya kaldığımız meselelere ahenk sağlamada uzun vadeli tahlil sağlamış oluruz.” dedi.
Parsons, ekonomik durumu güzel olanların, olmayanlara kıyasla iklim değişikliğinden daha az etkilendiğini de kelamlarına ekledi.
