Eserleri 30 un üzerinde lisana çevrilen dünya edebiyatının kıymetli isimlerinden Prof Dr Cengiz Hüseyinov Kudüs Escort kumköy ten Odatv nin sorularını yanıtladı
Hüseyinov Okurun sağır ve dilsiz olmak istediğini hangi ünlü muharrir söyledi Aziz Nesin kendi mektubuyla Türk Lisan Kurumunun genel heyetine kimin katılmasını sağladı Dünyaca ünlü Kumköy escort muharrire ‘Ateş etmesini bilmek lazım’ kelamını kim söyledi üzere dikkat cazibeli hususlar hakkında konuştu
İşte Mayis Alizade’nin sorularını hazırladığı o söyleşi
Dünya edebiyatının kıymetli kalem sahiplerinden biri olarak Türk okurunun Kumköy escort Bayan sizi daha yakından tanımasını istiyoruz Hayata nerede başladınız edebiyata nerede başladınız şu anda hayata ve edebiyata nerede devam ediyorsunuz
Hüseyinov Hayatımın birinci yirmi yılını 1929 1949 Bakü’de yaşamışım 1938’de annemin kuzeni Hüseyin Rahmanov’un halk düşmanı olarak nasıl tutuklandığını ve kursuna dizildiğini hatırlıyorum Azerbaycan Cumhuriyeti’nin devlet hiyerarşisinde ikinci şahıstı buğunun Başbakanı üzere Ve onun tüm akrabalarını Sibirya ya sürdüler babam ve annem 40 yaşlarında benim 10 ve 17 yaşım olduğunda dünyaya gözlerini yumdular Almanlarla savaşı açlık yıllarını hatırlıyorum Daha sonra 1949 2013 yani hayatımın 64 yılını Moskova’da yaşadım Üniversitede okudum evlendim bilimle uğraştım üniversitede ders verdim öykü ve romanlar yazdım Azerbaycan lisanından Rusçaya ve bilakis çeviriler yaptım Ve hayatımdaki sayısız çelişki üzere adeta her günümü kendi vatanım Azerbaycan’da yaşadım Oraya sık sık giderdim yapıtlarımın konusu Azerbaycan’dır altı romanımın hepsi bu yahut öbür ölçüde benim birinci vatanımla ilintilidir Son yıllarda 2013 yılından bu yana Kudüs’te yaşıyorum Lakin onunla ilgili az sonra konuşalım
Yapıtlarınız 30 un üzerinde dünya lisanına çevrildi 1975 de yayınlanır yayınlanmaz SSCB de ve yurtdışında dikkatleri kendi üzerine çeken Muhammed Mehmet Memiş romanınız Türkiye de Prof Dr Birsen Karaca tarafından çevirildi Türk toplumu ve kalem erbabı sizin devrimci yaklaşımınızı ne derecede kavrayabildi
Hüseyinov Burada şahsımla ilgili edebiyat gerçekliklerine dokunmam gerekir.Tarihin getirip geldiği gerçek şundan ibarettir ki, 19. yüzyıldan başlayarak (20.yüzyılda daha da sıkılaştı) Azerbaycan Türkleri yalnızca Türkçe (veya bugünkü tabirle, Azerbaycanca) değil Rusça da yazmaya başladılar. Ve dikkati çeken şu olguya bakar mısınız, bu, hatta absürttür: son devirlerde Azerbaycan Halk müellifi (devletin verdiği titr-Odatv) unvanını istisnasız biçimde Rusça yazan kalem sahipleri olan Cengiz Abdullayev, Elmira Ahundova (Haydar Aliyev’in hayatını bahis olan roman üçlüsü) ve Natık Resülzade aldılar. Onlardan evvel o titri alan Maksut ve Rüstem İbrahimbeyov kardeşler de Rusça yazıyorlardı.İşin anlamı titrlerde olmayıp tandanslardadır.Zira gün geçtkçe daha fazla Azerbaycan’lı müellif yapıtlarını Rusça yazmaktadır. Benim Rusça yazmamın çok özel bir nedeni bulunmaktadır: birinci beş düz yazı kitabım Azerbaycan Türkçesinde çıkmıştı, tıpkı lisanda yazdığım ”Muhammed, Mehmet, Memiş” romanımı ise Bakü’de yayınlamayı katiyetle redettiler. Romanda “Sosyalizme iftira” bulmuşlardı. Büyük zahmetlerle romanı kendim Rusçaya çevirirken ulusal dokuyu korudum. 1975’de roman Moskova’da yayınlandığında Azerbaycan’ın Komünist parti idaresinin sert olumsuz reaksiyonuyla karşılaştım.Fakat buna karşın sosyal içeriğinden dolayı roman dünyanın bir çok ülkesinde işik yüzü gördü. Ne enteresandır ki, o periyotta roman Türkiye’de de yayınlanmadı, 21. yüzyılın başlarında çıktı. Bana nazaran, o devrin “solçu” yayıncılarının SSCB’yi olumsuz planda görmek istememişlerdi, “sağcı” yayıncılarsa sovyet yazarlarla iş tutmayı akıllarından bile geçirmiyorlardı. Adeta iki orjinalde mevcut olmanın yanısıra Azerbaycancası Rusçasından yaklaşık iki misli büyük olan “Fethali fethi”nde dilin ve Bakü’nün “karından konuşan milliyetçileri”nin damgası vardır.Yani,milli bir muharrir olarak bana daha büyük gerçekleri Rusça söz etmek kolay geldi (“Kalem cihadı” diye bir tabir vardır). Ancak kendi okurumuzun kendini vatandaş olarak idrak etmesi bakımından onlar için çok faydalı olan romanlarımın Bakü’de ışık yüzü görmesi imkansızdı. Çünkü “Aile sırları” romanım Haydar Aliyev’in kendisinden sonra koyup gittiği Komünist Parti 1. sekreterini öfkelendirmişti. Güya ben romanın kahramanı olarak onu kastetmiştim. Böylelikle Rusça benim öteki romanlarımın da yazgısını belirledi. “Gösterişli Oyunlar” romanımda SSCB’yi çökerten “millici savaşlar” iktidarı ele geçirmenin yolu olarak tasvir edilmiştir.
Farklı bir devrimci yaklaşımınızı Şark ın 19 yüzyıldaki en büyük şahsiyeti Mirza Fethali Ahundzade nin hayatını yazdığınız Fethali fethi romanında gördük 150 sene evvelki bugünkü ve 150 sene sonrakı Ahundzadeleri kıyaslarken neler söylemek isterdiniz
Hüseyinov Yeri gelmişken, benim iki tarihi romanımdan biri olan “Fetihali fehti”nde süje cizgisi Osmanlı imparatorluğu, “Doktor N”de ise Atatürk ile ilintilidir. Ben çağdaş Azerbaycan’ın mukadderatının kaynaklarını görmek istemişim. Fetihali’nin yazgısı (1981 ve 1983 yılları) özü itibariyle benim kendi bahtım olup ben onun hayatını yinelemişimdir: Rusya’ya naifçe inanmak. O da ben de adeta “apoletler” taşımışızdır, o, çarlık, bense sovyet apoletleri. Onda da bunda da despotluk, ümitlerin yeşermesi (orada imparator Nikola’nın vefatı,bende ise Stalin kültünün dağıtılması) daha sonra yaşadığımız kriz ve iflas. Eski periyot geri döndü, hiçbir şeyi değiştirmek mümkün değil. Ben o zaman SSCB’nin dağılmasının kaçınılmaz olduğuna inanmıştım lakin bu kadar çabuk olacağını katiyetle düşünemezdim.Yani aslında ben kendi vaktimi 19. yüzyılda saklamıştım. Tıpkı şey iki ciltlik “Doktor N” için de geçerlidir. Yüzyılın sonundan görünen 20. asrın başları. Bağımsız Azerbaycan Narimanov’un yolunu redettiği üzere Mehmet Emin Resulzade’nin, Demokratik Cumhuriyet’in yolundan da yürümedi. Ne idüğü muhakkak olmayan ilkel otoriterlik (Azerbaycan’ı iktidar etrafları ve tıpkı vakitte muharrir hiyerarşisi benim romanlarımı kabullenemiyorlar,onlar için ben Azerbaycan edebiyatında yok gibiyim)
Kur anı 7 yüzyılın değil 21 yüzyılın penceresinden incelememiz gerekir ana prensibinizin bu olduğunu görüyoruz Bu prensibinizin ana çizgilerini Türk okurlarıyla paylaşmanız mümkün mü
Hüseyinov Otuz yıldan beri islam bahisleriyle iştigal etmekteyim. Her şey şuradan başladı: Azerbaycan’la çatışma halindeyken ermeniler iğrenç bir argümana başvurarak SSCB yöneticilerine “Biz hristiyanları barbar müslümanlardan kurtarın”– diye onlardan yardım istediler. Benim inançlı nineme hakaret ettikleri hissine kapıldım. Ve oradaca Muhammed Peygamber’le ilgili roman yazma niyeti baş kaldırdı. İnsanlığın genel uygarlığı olan islamı toprak tartışmalarında kullanarak dini lekeleyemezsiniz. Ben ayetlerin nazil olması çerçevesinde peygamberliğin gelişimini gözler önüne sermeyi istiyordum.Fakat şunu gördüm ki,insan Allah’ın kronolijisine dahil olma cüreti sergilemiştir. Zira kitap Muhammed peygamberin değil, O’nundur. Ve ben yıllarımı vererek (İslam Türk ve Arap alimleri de dahil olmakla islam araştırıclarının kitaplarına da isnat etmek yoluyla) surelerin ortaya çıkma kronolijisini berpa ettim. Dakik bir mantıkla! Başlangıcında islam savaşlar ve tarmarlar için değil,barış için gönderilmiştir. Orada museviliğin ve hristiyanlığın devamına ait işaretler bulunmaktadır. Tek İlahlı dinlerin tüm kitaplarının etik çekirdeği bir birine uygun gelmektedir.Kendi periyotlarında hristiyanlar İncil’i “dinsiz”lere karşı savaş silahına dönüştürerek “Haçlı Seferleri”ni yapmışlar.Şimdi ise kimi müslümanlar tıpkı şeyi yapmaktadırlar. Ve burada, Kudüs’te, İsrail’de bulunurken ben Kur’anın yanlış tefsirlerinin köklerinin ne kadar derinlerde olduğunu görüyorum. Bu nedenle gerçekte ben Kur’anın gururunu gerek avantürist müslümanlardan ve gerekse Kur’anı “baştan ve büsbütün terörist” sayarak inkar edenlerden kurtarmakla uğraşıyorum.
TÜRKÇEM SES BAYRAĞIM BENİM
1950 lerin ortalarından Nâzım Hikmet le yakınlık kurduğunuzu biliyoruz Önümden Gelenleri Karşılarken 2009 isimli anılar kitabınız yayımlanmıştır Türk sinemasının devrimcisi Yılmaz Güney ve Aziz Nesin hayat ve yaratıcılık anılarınızda yer alan değerli isimlerden birkaçıdır Kendileriyle ilgili anılarınızı paylaşabilir misiniz
Hüseyinov Evet, o kitapta Nazım’la ilgili benim “Nâzım Hikmet: Artık sen benim yüreğimin enfarktüsündesin memleketim” yazım da bulunmaktadır. Türkiye’ye özel bir seyahat yapmıştım. (Irak üzerinden gitmiştim, orada Türkmenlerle buluşmuştum, beni davet etmişlerdi, onlar saf Azerbaycan Türkleridir ve Türkiye’nin Bağdat Büyükelçiliği’nin Kültür Ateşesi beni ülkesine davet etmişti) o seyahat benim düşüncelerimdeki kırılma noktasını oluşturdu. Çünkü o seyahatte ben SSCB imparatorluğunun dağılacağını anladım. Uzun öyküdür, öbür bir vakitte daha geniş anlatırım. 1969 yılıydı ve benim unutulmaz buluşmalarım. Kitabımda “Bağdat Konuğunun Türk Destanı” isimli kısım de bulunmaktadır, oradaki “Aziz Nesin” başlıklı anılarımda ben kendisini görmek için Asya kıtasına nasıl gittiğimi de anlatmışımdır. O vakit köprü yoktu, vapurla geçmiştik. Sonra onunla İstanbul’un Avrupa kısmını dolaşmıştık. O, Türk Lisan Kurumu’na mektup yazarak 12.Genel şuraya benim de katılmamı sağlamıştı, çok enteresan bir hikayedir. Kitabımda “Fazıl Hüsnü Dağlarca” bölümü de bulunmaktadır: mütevazi görünüşlü, asil, kaya üzere sertti. Geçimini sağlamak için “ticareti”de vardı: ufak bir kitap dükanının sahibi ve satıcısı, ticarete bakıyordun, tek bir müşteri yok, kısa müddette iflas edecektir. Tezgahın gerisinde yapayalnız ve önünde daktilo. Bana kendi üç ciltliğini ikram etti. Akşam Marmara kıyısına çıktık. Yakınıyordu: “Şiir kime lazım? Şiirlede acı var mı? Evet. Biz ve zamann üzerine acı niyetler? Evet. Beşerler gerçek insan olsunlar, böbürlenmesiz, egosuz. O denli mi? Evet. Hiç kimseye bunlar gerek değil,benim vatandaşlarımı sağır ve kör olmak tatmin ediyor”
Kim bilir ben ona söyledim tahminen bazılarına gereklidir ve siz yakın vakitte onlar için yazacaksınız Bunun armağanı olarak bana bir yaprak imzalıyor ”Türkçem benim ses bayrağım”
Yılmaz Güney le ilgili anılarım vardır Yasaklanan Ümit sinemasını bana seyrettirdi sonra meskenine gittik akşam yemeği sırasında masa ardındaki uzuuun sohbetten sonra Taksim meydanındakı otelimə gitmek için yapımcının otomobiline bindik Ve birdenbire misafirin şerefine o tabancasından ateş etmeye başladı Neden kendizini riske atıyorsunuz ben onu uyardım
Ateş etmesini bilmek gerekir
Sizin filmleriniz hatta toptan bile daha gürültülü ateş ediyor
Ben her şeyden evvel inkilapçıyım o gururla söz ediyordu
Tabancayla neyi değiştireceksin
Bakın göreceksiniz Kısa müddet sonra öldü Bana ise onun imzaladığı fotoğrafı kaldı Dede Cengiz e Yılmaz dan
Kitabımdaki tüm buluşmalarımı bir demece sığıdırmam imkansızdır okumak gerekir
91 yaşınızda en aktif biçimde yazıp yaratmayı sürdürüyorsunuz Türkiye de edebiyatı ve sanatı sevenlerle biraraya gelmeyi ister miydiniz
Hüseyinov Bir süre evvel çağdaş Rusya’yı ve Azerbaycan’ı, biraz daha net desem, Putin-Aliyev bölgesini husus eden “Kısa yolun uzun mesafeleri” isimli romanımı bitirdim. Hacmi çok büyük,şimdi onu önemli biçimde elden geçiriyorum.Elbette ki,Türkiye”de de duyulmayı isterim. Zira bana o denli geliyor ki, orada Azerbaycan muharrirlerinin yalnızca Bakü’de yaşadıklarını düşünüyorlar… Şunu söylemeden geçemeyeceğim: ülkede (vatanımı kastediyorum) kimi önemli toplumsal sıkıntıların objektif biçimde, propagandaya alet edilmeksizin, madalya-titr almak, padişahın güzeline gitmek için değil de hak-adalet-vicdan-namus namına felsefi-edebi-gerçekler ışığında analizinin ve tefsrinin muhakkak yasak olduğu bir ortamda önemli edebiyat ortaya çıkamaz. O nedenle….. devamını daha sonra konuşuruz.
Söyleşi Mayis Alizade