İsrail’in hava savunma sistemi Demir Kubbe (Iron Dome), son İsrail-Filistin çatışmasında atılan füze ve roketleri çok tesirli bir formda önleyebilse de ağır roket atışına maruz kalması ve operasyonel olarak kısıtlı olması nedeniyle zorlandı.
İsrail ile İzzeddin el-Kassam Tugaylarının başı çektiği Filistinli kümeler ortasındaki çatışmalarda, İsrail’in hava savunma sistemi Demir Kubbe tekrar gündeme geldi.
Saldırıların birinci gününde İsrail Gazze’den fırlatılan roket sayısının 2 bin 500 olduğunu açıklarken, Kassam Tugayları sayının 5 bin olduğunu argüman etmişti.
AA muhabiri, sistem hakkındaki bilgileri derleyerek mevzuyu uzmanlara sordu.
Rafael Advanced Defense Systems tarafından çalışmalarına 2007’de başlanan Demir Kubbe’nin birinci testleri Temmuz 2008’de ve son testi Temmuz 2010’da yapıldı. Sistem, Mart 2011’de de teslim edilerek 7 Nisan 2011’de Gazze’den gelen bir Grad füzesinin önlenmesiyle operasyonel hale geldi.
Savunma doktrininin değerli bir modülünü ve birinci sınırını oluşturan İsrail füze savunma mimarisinin temel emelini, füze atım kapasitesinin tahrip edilmesi ve füzelerin havada imhası için erken ihtar, tespit ve faal savunma sağlanması oluşturuyor.
Bu bağlamda İsrail, dışardan gelebilecek füze ve roket tehditlerine karşı katmanlı hava savunma sistemi geliştirmeye devam ediyor. İsrail’in Hava Savunma Sistemi mimarisi, Demir Kubbe (4-70 kilometre), Davut Sapanı (40-300 kilometre), Arrow 2 (500 kilometre) ve Arrow 3 (2 bin 400 kilometre) olmak üzere 4 katmana ayrılıyor.
“Sistem doyuma ulaştığında etkisiz hale gelebiliyor”
Özellikle farklı alanlardan eş vakitli seri füze yahut roket atışlarıyla sistemin doyuma ulaşması halinde, Demir Kubbe kalkanı yetersiz kalabiliyor.
Ayrıca saldırıyı yapanların silah ve mühimmat konusunda envanterini genişletmesiyle de İsrail’i maksat alan mühimmatın tespit ve imhası için aktif biçimde çalışması güç hale geliyor.
İsrail’in içinde bulunduğu asimetrik çatışma kapsamında, Demir Kubbe’nin uğraş ettiği füze ve roketlerin imalatı ile İsrail’in tehditler ve önleyici sistemlerin geliştirilmesi için gereksinim duyduğu teknolojik ihtiyaçların ortasında maliyet ve sürat bakımından bir uçurum mevcut.
Sisteminin tamamının batarya başına 100 milyon dolar maliyeti olduğu belirtilirken, Demir Kubbe’nin tek bir roketi dahi tedbire maliyetinin 20 bin ila 100 bin dolar ortasında değişebildiği lakin taarruzda engellenen en ucuz roketlerin maliyetinin ise 100 doları aşmadığı tabir ediliyor.
Buradaki maliyet asimetrisi, İsrail’in bölgede özelikle Hamas ve Hizbullah üzere aktörlerle münasebetlerinde ana dinamiklerden birini oluşturuyor.
Bu nedenle İsrail’in en ileri hava savunma teknolojisinin, Hamas ve İslami Cihad üzere örgütlerin birçoğu atölye kurallarında üretilen füze ve roketlerinin niceliği karşısında bazen yetersiz kaldığı görülüyor.
Demir Kubbe, hangi füzeye müdahale edeceğini verilebilecek ziyana nazaran tespit ediyor
Uçak, helikopter, insansız hava aracı (İHA), seyir füzesi, hassas güdümlü füze üzere platform ve mühimmatlara karşı da tesirli olan Demir Kubbe, tespit ve takip radarı, muharebe idare ve silah denetim sistemi, füze ateşleme ünitesi olmak üzere 3 ögeden oluşuyor.
Demir Kubbe’nin sahip olduğu batarya sisteminin her biri 20 adet Tamir füzesi atabilme kapasitesine sahipken toplamda 600-800 ortası füze atılma kapasitesi bulunuyor.
Radar sistemiyle havada 1100 maksadı gözlemleyebilen bu sistemin kullanımının maliyeti çok olsa da Demir Kubbe, çok sayıda tehdidi birebir anda tedbire yeteneğiyle ön plana çıkıyor.
Demir Kubbenin, yaklaşan roketi hayli hassas biçimde takip edebilme, hangi roketlerin ateşleneceğini seçebilme, füze atımlarını karşılayabilmek ve sivil zayiatı önleyebilme noktasında avantajı bulunuyor.
Ayrıca İsrail’e atılan roketlerin hepsini önlemeye çalışmaya programlı olmayan bir sistem olan Demir Kubbe, atılan mühimmatların rastgele bir can ve mal kaybına neden olmayacak bir pozisyona düşüp düşmeyeceğini hesaplayarak ona nazaran maksatlarını seçiyor ve bu nedenle muvaffakiyet oranı da yüksek oluyor.
“Nicelik olarak çok fazla roketin İsrail’e atılması Demir Kubbe’yi sınırlıyor”
Hasan Kalyoncu Üniversitesinden Doç. Dr. Murat Aslan, entegre bir hava savunma sistemi olan Demir Kubbe’nin sensörler aracılığıyla İHA, roket yahut rastgele bir uçuş gerçekleştiren maksadı tespit edip, otomatik olarak atış denetim sistemi aracılığıyla lançerlere aktardığını lisana getirdi.
Aslan, bu sistemde gayenin otomasyon zihniyetiyle tesir altına alındığına işaret ederek, “Teknik olarak bu tip hava savunma sistemlerinde tıpkı anda radarın takip edebileceği maksat sayısıyla lançerin kilitlenebileceği amaç sayısı hudutlu. Birebir anda Hamas, daha doğrusu 20 dakika içerisinde 5 bin civarında roket attığı takdirde, sistem yalnızca bir ölçüsüne angaje olabilir fakat başkaları teknik kapasitesinin kısıtlı olması nedeniyle kaçırılacaktır.” dedi.
Bir başka konunun da lançerlerin mühimmatın doldurulması suretiyle amaca angaje edilmesi olduğunu aktaran Aslan, lançerlerdeki mühimmatın bitmesi durumunda onların tekrar tamamlanması sürecinin vakit aldığına dikkati çekti.
Aslan, Demir Kubbe sisteminin güzel olduğunu kaydederek, “Otomasyonun net olarak gerçekleştirilmiş doğruluk yüzdesi yüksek lakin niceliksel bağlamda roket sayısının fazla olması sistemi tahdit ediyor.” tabirini kullandı.
“Bazı füzeler Demir Kubbe tarafından ziyan verilmeyeceği tespit edilip önlenmiyor”
Ortadoğu Araştırmaları Merkezi (ORSAM) Güvenlik Çalışmaları Uzmanı Gökhan Batu, her hava savunma sisteminin bir halde aşılabileceğine işaret ederek, Demir Kubbe’nin kendi sınıfında, kısa arada ve en kısa müddette reaksiyon verebilen en yüksek tedbire kapasitesine sahip hava savunma sistemi olduğunu lakin bunun da aşılabileceğini söyledi.
Batu, Demir Kubbe’yi aşma sistemini hem Gazzeli kümelerin hem de İsrail’in kuzeyinde Hizbullah’ın uzun süren deneyimler sonucunda bulabildiğini anlatarak, şu değerlendirmede bulundu:
“(Bu yöntem) Çok kısa müddette çok fazla sayıda füze ve roket atma suretiyle bu yapıların doyuma ulaştırılması. Bu doyum noktasında hava savunma sistemi artık birtakım füzeleri ve roketleri kaçırmaya başlıyor. Burada değerli olan bir ayrım var. Kaçırdığı söylenen her füze yahut roketin aslında hava savunma sistemi tarafından kaçırılmaması. Bilhassa meskun mahaller dışına düşmesini hesapladığı füze ve roketlerin sistem tarafından vurulmadığının altını çizmek lazım. Her İsrail içine düşen füze hava savunma sistemi tarafından kaçırılmıyor. İkincisi de meskun mahale düşenlerden kaçırılanlarsa artık sistemin doyuma ulaşması nedeniyle oluyor. Dakikalar ya da birkaç saat içinde atılan yüzlerce füze, bilgisayar ve radarlarla yönetilen bir sistem olduğu için bir kısmı kaçırılıyor. (Demir Kubbe) Doyuma ulaştığı an çok fazla füzeyle aşılabiliyor.”
Füze yahut roketi atanla karşılayan ortasında önemli bir maliyet asimetrisi olduğuna dikkati çeken Batu, Demir Kubbe’nin Tamir ismi verilen kendi alanında en güzellerden olan füzeleri kullandığını ve bunların önemli maliyeti olduğunu belirtti.
Batu, bunların kolay atölye üretimi ve birkaç yüz dolarlık füze ve roketler için kullanıldığını unutmamak gerektiğini vurgulayarak, 2021’deki çatışmalarda İsrail’in bu husustaki maliyetinin 1 milyar dolar olduğunu ve o devirde muvaffakiyet oranının yüzde 90-95 olduğunu tabir etti.
Ortalama yüzde 10 başarısızlık oranı mevcut
Demir Kubbe, İzzeddin el-Kassam Tugaylarının Gazze Şeridi’nden İsrail’e fırlattığı 3 bin roketin kimilerine müdahale ederek ziyan vermemesini sağlasa da yüzde 10’luk başarısızlık oranı olduğu görülüyor.
Rafael Advanced Defense Systems, Demir Kubbe’nin etkin hale gelmesinin 2021’deki 10. yıl dönümüne dek 2 bin 500’den fazla roketin önlendiğini belirtiyor.
Mayıs 2019’daki çatışmalarda da Gazze’den İsrail’e 690 roket fırlatılmış, 240’ı önlenmişti. Lakin sistem üzerindeki çalışmaların ve geliştirmelerin akabinde Demir Kubbe’nin 2021’deki çatışmalardaki muvaffakiyet oranı artmıştı. O devirdeki çatışmalarda hükümet net bir sayı vermese de 15 Mayıs 2021’de 2 bin 300 roketten yaklaşık 1000 adedini önlediklerini açıklamıştı.
ABD, Demir Kubbe için maddi dayanak sağlıyor
Tüm hava şartlarında tesirli biçimde çalışması için tasarlanan Demir Kubbe, ABD takviyesi olmadan geliştirilse de 2011’de İsrail’in müttefiki ABD, programı finansal olarak desteklemeye başladı.
ABD’nin Demir Kubbe’ye yatırım yapmaya başlamasıyla ABD Kongresi’nin teknoloji paylaşımı ve ortak üretim için baskı yapmasıyla roketsavar güze bataryalarının bir kısmı şu anda ABD’de üretiliyor.
ABD’nin hava savunma sistemi için verdiği dayanak İsrail’e sağlanan askeri yardımın yalnızca bir kısmını oluşturuyor. İki ülke ortasında imzalanan mutabakata nazaran 2019’dan 2028’e kadar sağlanan yardım 38 milyar dolara ulaşacak. AA
