Uzmanların Marmara zelzelesiyle ilgili arka arda ihtarlar gelirken, Prof. Dr. Celal Şengör’ün beklenen büyük Marmara zelzelesi sonrası İstanbul’da yaşanacaklara ait ortaya attığı görüşler, dikkatlerin İstanbul’a çevrilmesine sebeb oldu. Boğaziçi Üniversitesi Kandilli Rasathanesi ve Sarsıntı Araştırma Enstitüsü Müdürü Prof. Dr. Haluk Özener, beklenen Marmara zelzelesi hakkında son gelişmeleri kıymetlendirdi.
“MARMARA’DA HER YIL ORTALAMA 900 CİVARI SARSINTI OLUYOR”
6 Ağustos’ta Marmara Denizi’nde olan 3.6 büyüklüğündeki sarsıntısı, Marmara’nın olağan sismik aktivitesi olarak kıymetlendiren Özener, “Ülkemizin bir zelzele bölgesi olduğu gerçeği hepimiz tarafından biliniyor. Marmara’ya baktığımız vakit, Kandilli Rasathanesi Zelzele Araştırma Enstitüsü kayıtlarına baktığımız vakit, aslında Marmara’da her yıl ortalama 900 civarı sarsıntı oluyor. Bu sarsıntıların bir kısmı da 4’ten büyük zelzeleler. Şu ana kadar eski yıllara baktığımız vakit, yılda ortalama 4-5 tane 4’ün üzerinde zelzele oluyor. Yani Marmara Bölgesini de zelzele aktivitesinin olduğu bir yer olarak düşünürsek, olan 3.6’lık zelzelesinde aslında Marmara’nın olağan sismik aktivitesine bağlayabiliriz. Ancak bu şu demek değildir.
‘Bu 3.6’lık sarsıntı büyük bir zelzelesi tetikleyecek’ bunu söyleme talihimiz yok fakat bunu söylerken de ‘Marmara’da 7’den büyük zelzele olmayacaktır’ demek de gerçek değil.
Dolayısıyla olan zelzeleler, Marmara’nın olağan sismik aktivitesi. Birçok bilim beşerinin kabul ettiği üzere Marmara Denizi içerisinde olabilecek büyük bir sarsıntı beklentisi bütün bilim insanlarında var ancak her vakit olduğu üzere şunu belirtmek istiyorum. Bunula ilgili bir vakit söyleme bahtımız yok” dedi.
“FAY ÇİZGİSİNİN DENİZDEN GEÇMESİ BİR AVANTAJ”
Siyaset üstü bir aksiyon olması gereken kentsel dönüşümün, öncelik sırasına nazaran süratlice tamamlanması gerektiğini vurgulayan Haluk Özener, “İstanbul’a 15-18 kilometre uzaklıktan geçen fay çizgileri var. Bu da bilinmeyen bir şey değil, bir avantaj olarak nitelendirilebilir. Yani Türkiye’nin birçok yerinden, kentlerin içinden fay geçerken Marmara Denizinin içinden geçen bir faydan bahsediyoruz.
O da en yakın yerleşim alanına 15-18 kilometre uzaklık var. Olağan ki bu bir avantaj olarak kabul edilebilir. Faya ne kadar yakınsanız, tabanınız ne kadar berbat bir yerse daha fazla etkileniyorsunuz. Binanızın yapısı, binanızın kalitesi burada çok etkiliyor. Hasebiyle birçok farklı parametreye bağlı. Tabanınız sağlamsa, faydan uzaktaysanız, binanız sağlamsa doğal olarak daha az etkileneceksiniz” formunda konuştu.
“DEPREM OLMAZ DENİLEN YERLERDE BİLE SARSINTI OLUYOR”
Türkiye’de zelzele kaygısıyla kent değiştirmenin anlamsız olduğunu söyleyen Özener, “Tabii herkesin ferdî görüşü, şahsî değerlendirmesi farklı bu bahiste yorum yapmak çok yanlışsız olmaz. Fakat her insanın kaygı eşiği yahut tasa eşiği farklı olabiliyor. Ancak şu gerçeği bilmek lazım, ülkemizin neredeyse tamamına yakını zelzele kırılganlığı taşıyor. Yani zelzeleden etkilenebilecek, sarsıntı tehlikesi olan bir yerden bahsediyoruz. Kimine nazaran yüzde 80’i, kimine nazaran yüzde 90’ı ancak dediğim üzere Türkiye’de 500’e yakın canlı fay bulunmakta. Herkesin çok sağlam olarak gözlediği, Anadolu’nun ortası Konya’da bile, zelzele olmaz denilen yerlerde bile zelzele oluyor.
Aktif canlı faylar, haritada gözüken faylar olduğu üzere örtülü fay dediğimiz fizikî olarak yerde tespit edilemeyen ama zelzele üretebilen faylar var. Bulunduğunuz yeri terk etmek değil, bence zelzeleye hazırlıklı olmak lazım. Hasebiyle sağlam binalar, kentsel dönüşümün hızlanması ve sarsıntı inançlı konutlarda oturuyor olmamız, yalnızca konutlar değil natürel ki iş yerlerimizin, kamu binalarımızın çok çok sağlam olması lazım” diye konuştu.
PROF. DR. CELAL ŞENGÖR’ÜN ‘İSTANBUL’ TEZLERİNE YANIT
Prof. Dr. Celal Şengör’ün zelzele sonrası İstanbul’da bir kaos ortamı oluşacağı tezlerinin sorulması üzerine Özener, “Kişiler üzerinden gitmeyelim ancak edindiğimiz deneyimlerden gideyim. 6 Şubat sarsıntıları, 17 Ağustos sarsıntısı bizim için çok kıymetli bir göstergeydi. 6 Şubat sarsıntılarında aslında 11 farklı ili etkileyen sarsıntılardan bahsediyoruz. Aslında peş peşe olan iki tane 7’nin üzerinde zelzeleler, bunun bir deneyim olduğunu düşünüyorum. Bu deneyimlerden de ders çıkarılması gerektiğini düşünüyorum.
Dolayısıyla yaşadıklarımızdan ders çıkarırsak geleceğe daha âlâ bakabiliriz. Ümit ediyorum ders çıkarabiliyoruzdur. Türkiye Afet Müdahale Planı’ndan (TAMP), Vilayet Risk Azaltma Planı’na (İRAP) ve Türkiye Afet Risk Azaltma Planı’na (TARAP) geçtik. Yani Sarsıntı olduktan sonra müdahale etmektense zelzeleden evvel riskleri azaltma istikametinde teşebbüslerimiz var. Tüm Türkiye, 81 vilayet için, İçişleri Bakanlığı AFAD tarafından yapılan çalışmalar var.
Yapılacak işler muhakkak aslında. Değerli olan yetkili ve sorumlu kuruluşların yapılacak planlamaları harfiyen uygulayıp riskleri azaltması gerekiyor. Riskler azaltıldığı vakit zelzeleden sonraki süreçlerde çok çok rahat edebilecek duruma geleceğiz” dedi.
ŞENGÖR NE DEMİŞTİ?
Fatih Altaylı, Prof. Dr. Celal Şengör’ün İstanbul’da beklenen mümkün zelzele sebebiyle İstanbul’dan taşınacağını Şengör’ün şu kelamlarıyla aktarmıştı.
Şengör’ün konutunun sağlam olduğu, zelzeleden muhtemelen etkilenmeyeceğini söyleyen ve neden taşınmak istediğini soran Altaylı’ya karşılığı şöyle:
“Tabii ki, bütün İstanbul yerle bir olmayacak. Mustafa Erdik 8 bin binanın akordeon üzere olacağını söylüyordu. Bu sayı galiba daha fazla olacak. 60-70 bin bina büsbütün çökmese de yıkılacak. Kurtarma çalışmaları için sokaklara girilemeyecek. Kente giren çıkan yolların kıymetli bir kısmı kullanılamaz hale gelecek, ortaya çıkacak kaos ortamında sağ kalanlar da günlerce tahminen haftalarca bloke olacak
Kentin elektrik, su, kanalizasyon ve doğalgaz alt yapısı bitecek. Birinci gün her yerde yangınlar olacak. İtfaiye enkaz altında kaldığı için, itfaiyeciler ya enkaz altında olduğu için, ya enkaz altındaki araçlarına ulaşamadığı için bu yangınlara müdahale edilemeyecek.
“KENT DIŞINDAN YARDIM GELEMEYECEK”
Kent dışından yardım gelemeyecek. Bugün zelzele bölgelerine giden yardım ve kurtarma gruplarının yüzde 60’ı İstanbul’dan gidiyor. İstanbul yıkılınca İstanbul’a esasen çok ez grup gelebilecek, gelenler de kente giremeyecek.
Yeni havalimanı dolgu yere yapıldığı için muhtemelen hasar alacak ve bir mühlet kullanılamaz olacak. Esasen o havalimanını kente bağlayan yolların ne olacağını da bilmiyoruz. Atatürk Havalimanı ise en âlâ pisti kırıldığı için fakat yarım hizmet verebilecek.
“YAĞMALAR BAŞLAYACAK, SALGIN HASTALIKLAR TAKİP EDECEK”
Birkaç gün içinde kentte açlık başlayacak. Yağmalar başlayacak. Bunu salgın hastalıklar takip edecek. Enkazlar uzun mühlet kaldırılamayacak. Kenti ağır bir koku saracak, nefes alınmaz hale gelecek.”
DHA
