Kültür ve Turizm Bakanlığının uyumunda Adalet ve Dışişleri Bakanlıklarının iş birliğinde yürütülen çalışmalarla Türkiye’ye iadesi Kıbrıs Escort sağlanan ve Türk ve İslam Yapıtları Müzesi’nde sergilenmeye başlanan kitabenin yurda dönüş kıssası değişik bir tesadüf sonucu oldu
İstanbul Vilayet Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kültür ve Hoş Sanatlar Şube Müdürü Lefkoşa Escort Ayşin Deniz Kuru geçen yıl Vakıflar Genel Müdürlüğünden gelen bir telefonla 1800’lü yıllarda Şile’nin Bozgoca köyünde yaptırılan caminin kitabesinin Hollanda’da bir müzayedede satışa çıkarılmak istendiği haberini aldı
Kuru cami ve Girne Escort kitabe ile ilgili aile ortasında araştırma yaptığında farklı bir tesadüf ile karşılaştı Cami büyük büyük dedesi El Hacı İbrahim Zade Hurşit Beyefendi tarafından yaptırılmıştı
Caminin Bozgoca köyünde yer aldığının tespit Magosa Escort edilmesi üzerine Kültür ve Turizm Bakanlığının uyumunda Adalet ve Dışişleri Bakanlıklarının iş birliğinde yürütülen çalışmalarla kitabenin Türkiye’ye iadesi için teşebbüslerde bulunuldu
Kitabe anavatanına döndü ve Sultanahmet’teki Türk ve İslam Yapıtları Müzesi’nde sergilenmesinde sergilenmeye başladı
Ayşin Deniz Kuru bakanlıkların teşebbüsüyle büyük büyük dedesinin yaptırdığı mescide ilişkin kitabenin Türkiye’ye kazandırılmasının memnunluğunu yaşıyor
5 jenerasyon sonra karşımıza çıkması manen çok kıymetli
El Hacı İbrahim Zade Hurşit Bey’in 5 nesilden torunu Kuru kitabenin hem kendisini hem de ailesini sevindiren yurda dönüş öyküsünü AA muhabirine anlattı
Annesinin köyü olan Bozgoca’da mahallî halk tarafından Cuma Cami olarak bilinen Bozgoca Mescidi’nin dedesinin dedesi El Hacı İbrahim Zade Hurşit Beyefendi tarafından inşa edildiğini aktaran Kuru 1950 sonrası doğumluların camiyi çok fazla hatırlamadığını annesinin caminin kalıntıları ortasında küçükken oyun oynadığını anımsadığını tabir etti
Kömür ticareti yapılan ve deniz ticaretinin hareketli olduğu Bozgoca’ya etraf köylerdeki insanların bayram ve cuma namazları için geldiğini anlatan Kuru bu camiyi yaptıran Hurşit Bey’in ismini de kendi dedesinden çok duyduğunu söyledi
Bu kitabe ile El Hacı İbrahim Zade Hurşit Bey’in bu türlü bir hayrat yaptığını öğrendiklerini ve 5 jenerasyon sonra karşılarına çıkmasının manen çok değerli ve heyecan verici olduğunu belirten Kuru kitabenin yurda getiriliş öyküsünü şöyle anlattı
Benim için süreç 16 Eylül 2021 tarihinde daha evvelden de tanıdığım Vakıflar Genel Müdürlüğünde misyon yapan bir arkadaşımın sabah telefonla aramasıyla başladı Arkadaşım ‘Ayşin sen Şile Bozgoca köyündendin değil mi ‘ ‘Evet’ ‘Sizin orada bir Bozgoca Mescidi var mı ‘ ‘Var ‘ ‘Onun kitabesi kaybolmuş olabilir mi ‘ ‘Bildiğim kadarıyla cami eski bir eser değil Bir kitabesi olduğunu bilmiyorum lakin büyüklere sormam lazım ‘ diyerek başladı öykü Bunun akabinde süreç çok hızlandı Uzman arkadaşlar müzayedede bunu görüyorlar Topyekun bir seferberlikle süratli bir süreçte satışı durduruldu Ortadan neredeyse bir yıl geçti fakat devletler ortası yazışmalar evraklar evrakların hazırlanması bir sürece tabi Uzmanlar hazireyi gezdi Hurşit Bey’in bu köyde yaşadığını tespit ettiler Sonraki süreçte de geri dönüş başladı
En çok görmesini istediğim insanlardan biri kendi dedemdi
Kuru şöyle devam etti
O gün birinci duyduğumda annemi aradım ‘Hacı Hurşit Dede bizim dedemiz mi ‘ diye sordum Annem çok heyecanlandı fakat en çok görmesini istediğim insanlardan biri kendi dedem O muhtemelen çok az gördü Hacı Hurşit Dede’yi Lakin o daha büyük bir heyecan hissederdi Zira anılarında ondan bahsederdi 3 yıl önce kaybettik kendisini Eminim ahir ömründe görüp görebileceği en heyecan verici olay olacaktı diye düşünüyorum
İnançlı bir insan olarak olaya manevi taraftan bakınca hiçbir şeyin tesadüfen olmadığını lisana getiren Kuru 5 jenerasyon geçiyor Bu bir hayrat bir vakıf kültürü Lakin o 5 jenerasyon sonra bile size tekrar geri geliyor Süper bir his Büyük büyük dedemin yaptığı hizmetin yıllar sonra 5 jenerasyonlara kadar bir biçimde gelmesi heyecan verici bir şey diye konuştu
Kibele’ye verilen paha ne ise Bozgoca Mescidi’nin küçücük kitabesine verilen kıymet de o
Son iki yıldır Türkiye’ye 2 kaçak eser geldiğini bu yapıtların basın tanıtımını kendisinin yaptığını aktaran Kuru kelamlarına şöyle devam etti
Kültür ve Turizm Bakanlığı Kaçakçılıkla Uğraş Dairesi Lideri Zeynep Boz ile sohbet ederken ‘Belki bir sonraki de sizinki olacak ‘ dedi Bunlar çok heyecan verici şeyler kendi adıma Bu harika bir şey Sayın Bakanımıza çok çok teşekkür etmek istiyorum
Tabii ki bu dünyanın 7 mükemmelinden biri olan bir kitabe değil ancak en değerli Kibele’ye verilen paha ne ise Bozgoca Mescidi’nin küçücük kitabesine verilen bedel de o İkisi için de tıpkı çabalar yapıldı İkisi için de birebir emekler harcandı İkisi tıpkı performansla geri getirildi Artık yurdumuzdan giden tüm yapıtların geri geldiğini şahsen bu ailenin de bir kesimi olarak Bakanlığın da bir çalışanı olarak yaşadığım için manen süper bir haz duyuyorum
Kitabenin bir yıllık yurda dönüş serüveni
Kültür ve Turizm Bakanlığından alınan bilgiye nazaran Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof Dr Neval Konuk Halaçoğlu’nun ihbarı üzerine Eylül 2021’de Hollanda’daki bir müzayede konutunda bir cami kitabesinin satışa çıkarılacağı Bakanlık tarafından tespit edildi
Üzerinde Şile Kazasının Bozgoca Kariyesinin El Hacı İbrahim Zade Hurşit Bey’in Camii Şerifi Hayratıdır yazısı bulunan kitabenin bir mimari ögenin tamamlayıcı modülü olması ve hiçbir periyot yahut şartta alım satımının yapılmasının mümkün bulunmaması nedeniyle ülkeden yasa dışı yollarla Türkiye’den çıkarıldığı Hollanda makamlarına iletildi
Hollanda’daki isimli ünitelerin yapıta el koyabilmesi için Şile Cumhuriyet Başsavcılığınca isimli yardımlaşma talebi evrakı hazırlandı Adalet Bakanlığınca Hollanda savcılık makamına iletilen evrakta Türkiye’den kültür varlıklarının çıkışının 19’uncu yüzyılın sonundan beri yasak olduğu bu çeşit yapıtların yerlerinden koparılmalarının dahi cürüm sayıldığı üzerinde Şile’ye ilişkin olduğunu belirten tabir yer alan bu yapıtın Türkiye’den ayrılmasının hiçbir yasal yolu olamayacağı konuları vurgulandı
Kaçakçılık uzmanları köyde iz sürdü
Hollanda savcılığının müzayede konutundaki yapıta el koyabilmesi için destekleyici kanıtlara de belgede yer verildi
Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Kaçakçılıkla Gayret Dairesi uzmanları Şile Jandarma Komutanlığı Şile Cumhuriyet Başsavcılığı Şile Belediyesi ile yaptıkları görüşmelerle yazıtta ismi geçen Hurşit Bey’in Şile’de yaşadığını burada defnedildiğini ailesinin hala Şile’de yaşamakta olduğunu belgeleyerek yazıtın üzerindeki ifadeyi destekleyen tarihi bilgi ve ispatlara ulaştı
Bozgoca sakinleriyle de görüşen uzmanlar köyün yaşlılarının 1960’lı yıllarda bu yazıtı burada gördüklerine ait beyanlarını dinledi
Hurşit Bey’in ailesiyle yapılan görüşmeler ve arşiv araştırmaları 19’uncu yüzyılda kömür ticareti yapılan köyün cuma günleri epey kalabalık olduğunu bu nedenle Hurşit Bey’in köye bir cami yaptırmak istediğini ortaya koydu
Köy sakinlerinin beyanları arşiv bilgileri belediye arşivinden alınan ikamet ve defin dokümanları de Hollanda isimli makamlarına sunulan evrakta yer aldı ve kitabenin iadesine değerli katkı sağladı
Kitabeye el koyan Hollanda isimli makamları yapıtı mayıs ayında Türkiye’nin Lahey Büyükelçiliğine teslim etti ve olumlu sonuçlanan sürecin sonunda yapıtın iadesi sağlandı AA
